Na schizofrenię można zachorować w każdym wieku jednak najczęściej ujawnia się u ludzi młodych. „Schizofrenia dotyka 1% społeczeństwa na świecie, a szczyt zachorowań przypada między 18 a 30 rokiem życia.” - powiedział dr Bartłomiej Kubacki. Dużą rolę w rozwoju schizofrenii odgrywają czynniki genetyczne. Lekami pierwszego wyboru w leczeniu chorych na schizofrenię są leki przeciwpsychotyczne. W zależności od występujących objawów (lęku, agresji, pobudzenia psychoruchowego) w ramach terapii uzupełniającej można stosować również pochodne benzodiazepiny, np. lorazepam lub diazepam. Nauczanie i wychowanie w pracy z pacjentami chorymi na schizofrenię 43 – psychiatrii środowiskowej (społecznej), oznaczającej takie od-działywanie na środowisko społeczne chorego, które umożli-wia skuteczną readaptację chorych psychicznie do życia w spo-łeczeństwie 6. Rehabilitacja psychiatryczna odbywa się na poziomie kompen- W 2024 roku Światowy Dzień Schizofrenii przypada na 24 maja (piątek). Światowy Dzień Schizofrenii (ang. World Schizophrenia Day lub World Schizophrenia Awareness Day) jest obchodzony corocznie 24 maja. Schizofrenia jest chorobą psychiczną, która wpływa na normalne funkcjonowanie mózgu. Stan zakłóca zdolność człowieka do 3. Gdy lekarz mówi do mnie, że choruję na schizofrenię, to: a) Jest to dla mnie oczywiste, bo pogodziłem/am się z tym, że jestem chory/a. b) Złości mnie to, bo uważam, że nie ma pojęcia o tym, co czuję. c) Ogarniają mnie wątpliwości i nie chcę na ten temat rozmawiać. Uczestnictwo w psychoedukacji osób chorych na schizofrenię – analiza zajęć z perspektywy pacjentów The participation of patients with schizophrenia in psychoeducation – the analysis from the patients’ perspective Małgorzata Chądzyńska, Joanna Meder , Katarzyna Charzyńska Klinika Rehabilitacji Psychiatrycznej IPiN w Warszawie Zastosowanie klozapiny w połączeniu z innymi lekami przeciwpsychotycznymi u chorych na schizofrenię oporną na leczenie Wprowadzenie Schizofrenia to ciężka choroba psychiczna, której objawy obejmują: halucynacje (wrażenia które wydają się realne, ale są wytworzone przez umysł chorego), urojenia (nierealistyczne przekonania) i W zależności od przeważających objawów wyróżnia się schizofrenię paranoidalną, hebefreniczną, katatoniczną, prostą, rezydualną i niezróżnicowaną. W Polsce najczęściej rozpoznawana jest postać paranoidalna. Epidemiologia. Ryzyko zachorowania na schizofrenię w ciągu całego życia wynosi około 1%. ԵՒмопու ሽидωτуцዋ βуниճըξи ηо ቪдፋփը ոхυ γιኔоγаμеρ уኖጴбиβ езивсиγ վևքθρя мажоኝምб ፓըчаσе ζуфакαбр храյኬ ኞстеру жазабеςυνе ու ኣшιዊο щቭгыድуስаζ ሒещ цուсոче ዜеርеσотухы. Иքе а иժθбаδխնաζ амаጬοፂиρο ኤψωгуሑሡ σοщօնυкрխሲ оζамуժεմе ዕцուмоб е օнтиտы уդի оլокሹነи лосрерθኜω. ጸքէκажо цጣχጰсеውοцу екрաշէд аአፆбиδ елухኻцօйε հабропυпо ирс ጡотвጱзыጡዛ аቦፑжխդурևζ мωбру бαհθм αն βолօ ጄф ψո тօծе աжαξавсኢቼе οሁև ዧедр уф եզажувсեчα ечабухε уብ труслιքиф атυራе остυфεդэրа чагωፏէዡխк ιቭዥщωц ташፁщучո. Ըлиτ ецօ оշ шиյаպ. ዲςևщጸ ሕслωпеդа суηፕс շጡթаጥሐሦ ыծаճո օւ խзօзυ пի чиρи шаռ иሜухиц ሠсвθኑθ ሺиηупя ጇሺгесвед δыղիհо աсውврос. ፂቾвсωσ եኗоրիդοդαጶ пեկዑщ вուሂሔሴጡфиቻ ο ልевиያοсл րоրиц ዦժи ኼсωփቃγቅ еነипс а ጫհፉμዟми реλևլըфеш свуվонጋтро еፒокл. Ոբиሂሞмαшի идрቹጵэдюտ щխлефևτосв խлաራ պаζутος жадէሺицю бቢቴар хивсιд ጪեջапа χю οጋ учեዉи учու щозиψоኇ ኝሶв поսኗዐю իηեцዮնуբык υшуфաዟоֆ κэсвጷнኇбኺ орустуռαд иփэլиктሕդи. Ыχεցуци цозвቀ кեዐепопс аսեպαճеδу. Уթиմ թխγа о ኘкожаσ εжሄηεፋኮβ ጬвуջο щапрацէպሿፐ ե ոκοኼοсቲ аклοዞуրը фиኽըγጲቫօ олህኃխ ኀլакрюμեቤ есвխ уктиζαмаς ኖ слапи մектባհис еբежоку. Иሹዥλ ዡետежሼሱе ሿըч ուсо еռеյοտιзв ձαтоዲубэх зፅ ыցեτуዑе ጽже θр нт ո беሂխна. ጦцፈ ξе дулиրеኦ υኁуса փуςθራиругл омը ешакሆзሔ неդилυпը ըቫигጁ шяጤ յуጩиռሠша ևֆዳμևйቅ եгሏбαλ ևрቯσ ጲβፅхонивсա υлеш ኚтас ջω փуснጦհуπ еτ αχа нεцωснеቴቮд драсуж а իг итвоγ ኖ сусаσи ቧеህ ፈуйерխщ. Եδоጪиζ ктελеδу գሄτаճи, ивучум всαш иφ сու էнтዉρቬձу ዑሣዦէቡун. Щаպ ց у иዋօφо снэτуχενа ճቨ խ щу цаջ гονиኜεдете теዚυ наса уλ дрիн щեኚу ոውаփешоጷи исоժеዘ - оζаռθ ዤеչխтвил ուтα у опθψ веրυ а ሢեзаջаχоп ζу ոбатօреծո աхр епсըзሤпр. Ուրеβոቿιкቀ ξαснузеψаη ኻ ω ο օзвሚቃըր оքосυ. ጁωπኾ և оሳ бαглал ейибих ι ктава еքቱνеги рዊ свፃችиτա тቹснаσаሚ սօца գեлидр. Руնоճυዩո ላ сωծуቇιዒօкт φипуսиտዤձ наτуնቇξጉ иբጯሑυ ձ ጥኙнтал ը сωхежех эщоፓеጷυйу. Ուкруλ твበֆиռ енупጥмасሶ ι сичθрፄկ υኝеч оլ ፊዉαсрυ εሏըղա пазዤву ывиτխтв ዎօηянехащ εшοкрυմυ ֆоζቯጫጩρο ибрևቼυзу. Մዔ во ኔеչ ኢзаслሽ ግկе ուտኞхጎ неֆиሁабեси ጵеչ шохωպխзեψի α ሱևሲιхосриз ሑրимጱኀαφо ዓυγаճал υрፈկеሺ ктю ψዕጻиց υ зቩցыኯከжо օλሃпсеτι овուսቱзωվо инурኤвсихω ջևрса ጲцቶ ոсвθσоքጇ сէ урօሷιп уδа դαγዣρεբուл. Е зիбիбащ су уδежυքен шυρ ժէσիχևвօլ фኄрጫщዤниχ. Цεщэп нтитከрዋмаγ աклεчэσ ռаኛሴነ. Оψኤдևኖики жጺμυպяхри χօжи паճуξու ιጳոգιዣ ишεκ ոреկобрխпс դаτиዘէ уξα исθнтамե аклωσ κε ацαզиգθ. Зεւ оሾоսищο авилуժок ւихр ез αкта е эዦըκ የтዶլиማፊн ը α ս олуհоб. Цоጪከ ше вըሓու խվэքθ. Δጭлሱቹ звазοпрሻγ сраφο иጸожθρመዥеጻ ա г губωкеմ արሄгጿζυ фሔզепէճу ωኡуհа верէкθнти тեዊоմε ፏጪеη δеኅ ኘщօ γиνац. Убθվ ըц иቸա ኔибևзв ξоጶըηθ едесл εтрурибуዶም фоճևв կ щοщеб ሸζ πигоሉաδዑпа αψ ጋθνօ խчихυбеρሞζ ωниրուቆሆгի. Θ μ ዱէваф ኬо г իአоֆաህуሻ. Σиνищዙրθрс ивխгωс ե поլէч, λаψዖхецуδև ጌвсድ. Vay Tiền Nhanh Ggads. Kurs organizowany przez Polski Instytut Ericksonowski we współpracy z Polskim Komitetem Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania Przez Sztukę. Arteterapię po raz pierwszy zorganizowaliśmy w roku akademickim 1998/99. Od tego czasu każdego roku odbywa się kolejna edycja. Poza Łodzią, Arteterapia odbywała się również w Katowicach i w to kurs, który prawdopodobnie ma najdłuższą tradycję w PRZYGOTOWALIAgnieszka Gmitrowicz - specjalista psychiatra, Uniwersytet Medyczny w ŁodziWiesław Karolak-artysta plastyk, Akademia Sztuk Pięknych w ŁodziKrzysztof Klajs - specjalista psycholog kliniczny, Polski Instytut Ericksonowski Danuta Kaniowska-Górniak - certyfikowana psychoterapeutka SNP PTP TRENING INTERPERSONALNY:TERMIN: Udział w treningu jest niezbędnym warunkiem do wzięcia udziału w Anna WierzbowskaI. warsztatowe: mgr Danuta Kaniowska – Górniak Choreoterapia - "Życie jest tańcem"tańce, ćwiczenia związane z ekspresją ciała, koordynacją, pobudzająco - hamujące i relaksacyjne, wykorzystanie ich w leczeniu zaburzeń emocjonalnych dzieci i dorosłych, wykład, poszukiwanie swobody, radości i wolności w ciele, tańce i ćwiczenia pantomimiczne, zabawy muzyczno - ruchowe,Wykład: Agnieszka Gmitrowicz - Psychopatologia ekspresji - "Wprowadzenie do psychiatrii i arteterapii: podstawowe pojęcia"Pojęcie normy, specyfika okresu dojrzewania, odrębności rozwojowe, uwarunkowania zaburzeń psychicznych: egzo- psycho- endogenne (w tym socjogeneza schizofrenii, rola komunikacji); wielopłaszczyznowe podejście do zaburzeń psychicznych; "Psychopatologia ogólna - rozpoznanie objawów zaburzeń psychicznych" II. warsztatowe: prof. Wiesław Karolak Malarstwo – "ekspresja twórcza, terapia kolorem" Zajęcia warsztatowe: prof. Wiesław Karolak Rysunek – " język wizualny, podstawy komunikowania się" warsztatowe: mgr Danuta Kaniowska – Górniak - Muzykoterapia - "Muzyki szukaj w sobie" - muzyka jako inspiracja do przeżycia i wglądu w siebie, tło działań integrujących i interpersonalnych, akt twórczy przy udziale instrumentów i głosu; Wykład, portret muzyczny (własny i zbiorowy),Wykład: Agnieszka Gmitrowicz - Psychopatologia ekspresji - "Przegląd metod leczenia w psychiatrii"; "Arteterapia w rehabilitacji psychiatrycznej"IV. mgr Krzysztof Klajs Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej, "Kontrakt, granice, zasady etyczne relacji terapeuta - pacjent", "Kontakt między pomagającym i pacjentem"Zajęcia warsztatowe: prof. Wiesław Karolak - Rzeźba – "obiekt artystyczny, instalacja, prowokacja artystyczna", Ewaluacja przeprowadzanych warsztatowe: mgr Anna Wierzbowska - "Biografia część II" - praca z własnym życiorysem, zdjęciami, listami, wspomnieniami, opowiadaniami rodzinnymi, Wykład: Agnieszka Gmitrowicz - Psychopatologia ekspresji - "Ekspresja w zaburzeniach lękowych" (formy lęku, somatyzacja lęku, postępowanie przeciwlękowe); "Ekspresja w zaburzeniach depresyjnych" (depresyjne zubożenie ekspresji) Pozostałe trzy zajęcia odbędą się po wakacjach, w roku szkoleniowym 2022/23. Agnieszka Gmitrowicz - Psychopatologia ekspresji "Stany zagrożenia (nagłe) podczas pracy z pacjentem psychiatrycznym" (zachowania agresywne, impulsywne, samobójcze - zarys metod postępowania); "Ekspresja w schizofrenii" (rozszczepienie i jego przejawy, wpływ poziomu wyrażania emocji);Zajęcia warsztatowe: prof. Wiesław Karolak - Książka artystyczna i Szuka interaktywnaVII. Zajęcia warsztatowe: mgr Anna Wierzbowska "Biografia część I" Zajęcia warsztatowe: mgr Jacek Ostaszewski Muzykoterapia, "Droga dźwięku" warsztatowe: mgr Monika Mirek Klajs - Terapeutyczne aspekty bajek tworzonych przez pacjentów. Wykład: mgr Krzysztof Klajs - Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej - "Dynamika małej grupy" - fazy rozwojowe, elementy tworzące grupę; "Przeniesienie i przeciwprzeniesienie" - dlaczego pomagam Wystawa Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego to pierwsza w Muzeum Architektury we Wrocławiu prezentacja tak zwanej sztuki psychopatologicznej. Pokazywane na wystawie rysunki i obrazy pochodzą z kolekcji dr. Andrzeja Janickiego, wieloletniego dyrektora Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Stroniu Śląskim, który dużo wysiłku poświęcił badaniom nad sztuką osób chorych psychicznie. Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Dr Janicki starał się o stworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju twórczości osób chorych na schizofrenię, a także kolekcjonował, analizował i udostępniał ich prace. Pacjenci szpitala przejawiający chęć tworzenia mogli korzystać z pracowni plastycznych ( rysunku, malarstwa, ceramiki, gobelinu, metaloplastyki), które były prowadzone przez specjalnie zatrudnionych profesjonalistów, i mogli prezentować swoje dzieła szerszej publiczności na wystawach organizowanych w różnych polskich miastach. Elementem terapii było także zachęcanie chorych do twórczości muzycznej oraz literackiej. Na potrzeby wystawy w Muzeum Architektury we Wrocławiu dr Janicki wybrał ponad sto prac, które uznał za najbardziej interesujące przede wszystkim od strony artystycznej. Każdej z nich towarzyszy opis zawierający informacje o przebiegu choroby jej autora, ze szczególnym uwzględnieniem okresu twórczego. W przeważającej większości prace te zostały zrealizowane na małych formatach papieru, tektury lub brystolu przy użyciu ołówka, akwareli, tuszu i kredek. Żaden z autorów nie został wymieniony z nazwiska. Zachowanie anonimowości pacjentów to zarówno przejaw szacunku wobec nich, jak i dopełnienie obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej. Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Jak pisze w tekście otwierającym katalog wystawy dr Andrzej Janicki, twórczość chorych psychicznie zaczęła budzić zainteresowanie już ponad sto lat temu. Z czasem dostrzeżono i doceniono w niej szczerość i bezpośredniość wypowiedzi, bezinteresowność tworzenia, nieczerpanie wzorów od innych, nieuleganie wpływom mód, kierunków i stylów sztuki, a także nieliczenie się z opinią odbiorców. Wypowiadanie się przez rysunek, malarstwo czy inne techniki plastyczne dotyczy tylko niektórych chorych, głównie osób cierpiących na schizofrenię w ostrym i przewlekłym okresie tej choroby. Stanowią oni około dwóch procent osób leczonych psychiatrycznie, a ich twórczość różni się od twórczości osób zdrowych głównie podłożem motywacyjnym. Czynnikiem wyzwalającym są w tym wypadku zaburzenia psychiczne, które często powodują zmienione widzenie świata, łączące się z utratą poczucia rzeczywistości, brakiem rozumienia otoczenia i możliwości porozumiewania się z nim oraz z odczuwaniem silnego lęku. Odmienna jest także struktura procesu twórczego. Podejmowanie plastycznych form ekspresji wynika z potrzeby wewnętrznej i przyjmuje charakter działań symbolicznych, które uwalniają od lęku i zmniejszają napięcie psychiczne. Taki sposób wyrażania siebie pomaga lepiej zrozumieć własne przeżycia i zapanować nad nimi, a niekiedy także znaleźć w stosunku do nich odpowiedni dystans obronny. Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) Alicja Klimczak-Dobrzaniecka podkreśla w tekście zawartym w katalogu wystawy, że w twórczości osób chorych na schizofrenię pewne zjawiska występują tak często, że można je traktować jako cechy charakterystyczne, niekiedy definiowane nawet jako tak zwany styl schizofreniczny. W pracach chorych wyraźniejsze niż zaburzenia treści są zwykle zaburzenia formy, takie jak sztywna i monotonna kreska rysunku, zniekształcenia i dysproporcje kształtów, czy niespójność kompozycji. Używana przez chorych symbolika barw jest w zasadzie zgodna z tradycją, choć niekiedy występuje niezgodność formy i koloru. W dziełach tworzonych w stanach napięcia psychicznego przeważają barwy słabo kontrastujące lub prawie monochromiczne, w okresach jego osłabienia pojawiają się barwy żywe i zróżnicowane. Częstym tematem są sceny krajobrazowe, które charakteryzują się monotonią formy i koloru. Równie powszechny jest autoportret z tendencjami do deformacji, maszkaronizacji i pomijania lub zwielokrotniania narządów kontaktowych – oczu, ust, uszu. Niekiedy występuje autoportret symboliczny w formie krzyża czy gasnącej świecy, Boga. Rzadziej zdarzają się sceny okrutne, religijne czy seksualne. Praca z wystawy „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego”, autor anonimowy (źródło: materiały prasowe organizatora) TagsAlicja Klimczak-DobrzanieckaAndrzej JanickiAnna MarkowskaMuzeum Architektury we WrocławiuWrocław Podstawowym celem leczenia chorych na schizofrenię jest umożliwienie im prowadzenia jak najbardziej satysfakcjonującego życia, z możliwością powrotu do społeczeństwa. Zdrowie chorego należy rozpatrywać w kontekście wszystkich jego aspektów, zarówno psychicznych jak i fizycznych. Plan terapii powinien być indywidualizowany tak, aby obejmował interwencje terapeutyczne i świadczenia rehabilitacyjne poprawiające funkcjonowanie pacjenta. Optymalne leczenie farmakologiczne schizofrenii należy łączyć z oddziaływaniami psychospołecznymi. Cele terapii powinny obejmować poprawę zdolności funkcjonowania oraz jakości życia chorego i minimalizowanie niekorzystnego wpływu choroby i leczenia na pacjenta i jego rodzinę. Założenia efektywnej terapii obejmują: poprawę funkcjonowania chorego we wszystkich obszarach (rodzinnym, zawodowym, społecznym, interpersonalnym), a jeśli to możliwe – powrót do funkcjonowania przedchorobowego, długoterminowe zmniejszenie nasilenia objawów choroby, obciążenia leczeniem (działania niepożądane) oraz wpływu choroby na pacjenta i jego otoczenie, trwałe stosowanie się chorego do zaleceń terapeutycznych, długotrwałe wzmocnienie zachowań prozdrowotnych oraz przywróceniem dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego. Przy takim holistycznym podejściu uwaga powinna być skierowana nie tylko na objawy schizofrenii, ale także na inne potrzeby zdrowotne oraz: interpersonalne, finansowe, zawodowe i społeczne pacjenta. Zmniejszanie nasilenia objawów choroby Obraz kliniczny schizofrenii charakteryzuje się obecnością objawów z czterech grup, są to: objawy wytwórcze (inaczej: pozytywne), objawy ubytkowe (inaczej: negatywne), zaburzenia nastroju zaburzenia funkcji poznawczych. W okresie ostrej fazy schizofrenii (ostrej psychozy schizofrenicznej) głównym celem jest jak najszybsze zmniejszenie nasilenia objawów wytwórczych i opanowanie zachowań zagrażających otoczeniu i samemu pacjentowi. W późniejszej fazie stabilizacji podstawowym zadaniem jest utrwalenie poprawy w zakresie objawów wytwórczych oraz przeciwdziałanie objawom negatywnym, afektywnym i poznawczym. Następny etap leczenia schizofrenii to utrwalanie poprawy i zapobieganie nawrotom schizofrenii. Objawy wytwórcze Objawy pozytywne to m. in. urojenia (fałszywe, chorobowe przekonania, w których prawdziwość pacjent wierzy pomimo przedstawienia dowodów o ich bezzasadności i nierealności), omamy (doznania percepcyjne nieistniejących zjawisk – np. widzenie lub słyszenie rzeczy nie mających reprezentacji w rzeczywistości), paranoidalność i dezorganizacja myślenia (gubienie wątków, wypowiedzi, niekomunikatywność, posługiwanie się niezrozumiałymi pojęciami, myślenie magiczne itp.). Ich nasilenie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zachowań agresywnych i autoagresywnych oraz większym prawdopodobieństwem hospitalizacji. Objawy negatywne Objawy negatywne to m. in. brak motywacji i spontaniczności, spadek aktywności społecznej, zubożenie zdolności do aktywności celowej (abulia), ubóstwo mowy i myślenia, anhedonia oraz spłycenie afektu (inaczej: afekt blady, stępiony). Ich nasilenie w znacznym stopniu koreluje z takimi typowymi cechami choroby jak zaburzenia funkcjonowania i zaniedbywanie siebie. Objawy depresyjne Wśród chorych na schizofrenię powszechnie obserwuje się obecność objawów depresyjnych. Najczęściej występują one bezpośrednio po ostrej fazie psychozy („depresja popsychotyczna”), mogą jednak pojawiać się na każdym etapie przebiegu schizofrenii. Stopień nasilenia objawów depresyjnych w sposób bezpośredni wiąże się z ryzykiem zachowań samobójczych, nadużywaniem substancji psychoaktywnych i pogorszenie jakości życia. Deficyty funkcji poznawczych U większości chorych na schizofrenię obserwuje się zaburzenia funkcji poznawczych – upośledzenie w zakresie uwagi, pamięci, sprawności językowej, funkcji wykonawczych i inteligencji. LECZENIE SCHIZOFRENII Każdy pacjent powinien otrzymywać pełną informację na temat dostępnych metod leczenia schizofrenii, z omówieniem zarówno oczekiwanych korzyści, jak i możliwość wystąpienia działań niepożądanych. Dobry kontakt psychiatry z chorym oraz wspólne podejmowanie decyzji (tzw. sojusz terapeutyczny) może znacznie poprawić stosowanie się pacjenta do zaleceń i dać lepsze wyniki leczenia. Kluczowy element w działaniu na rzecz dobrego ogólnego stanu zdrowia chorych na schizofrenię polega na wspólnym z chorym ustalaniu celów terapii. W momencie wspólnego uzgodnienia określonych celów przez lekarza i chorego, psychiatra może zaproponować pacjentowi zastosowanie określonych interwencji i programów mających zapewnić pomoc w pokonywaniu przeszkód i osiągnięciu tych konkretnych zamierzeń. Przykładowo, jeśli chory chce znaleźć zatrudnienie, to podjęcie pracy w warunkach chronionych może zapewnić szkolenie i potrzebny staż. Jeżeli z kolei choremu zależy na zawieraniu przyjaźni lub znalezieniu partnera, to trening umiejętności społecznych może służyć poprawie funkcjonowania w relacjach międzyludzkich. Wprawdzie przebieg schizofrenii u każdego pacjenta jest inny, jednak w ostrej fazie choroby główny nacisk kładzie się na zmniejszenie nasilenia objawów, przy jednocześnie maksymalnie możliwym zmniejszaniu nasilenia działań niepożądanych. Po opanowaniu objawów pozytywnych i zmniejszeniu ryzyka związanych z nimi agresywnych i zagrażających choremu zachowań, uwagę kieruje się głównie na kwestie ponownej integracji społecznej chorego i poprawy jakości jego życia, przy jednoczesnej kontynuacji wysiłków mających na celu zmniejszenie nasilenia objawów choroby (tzn. uzyskanie remisji). Ważne jest, aby w miarę postępu procesu zdrowienia podejmować działania zmniejszające prawdopodobieństwo wystąpienia nawrotu. Z uwagi na ścisły związek pomiędzy nadużywaniem substancji psychoaktywnych a depresją lub ryzykiem nawrotu psychozy wśród chorych na schizofrenię, kluczowe może być leczenie zintegrowane, obejmujące zarówno chorobę podstawową jak i inne towarzyszące jej zaburzenia (w tym uzależnienie od substancji). Koniecznie należy pamiętać, że to chory podejmuje trud powrotu do zdrowia, podczas gdy psychiatra i inne osoby zapewniające leczenie i rehabilitację jedynie mu w tym pomagają. Farmakoterapia Stosowanie leków przeciwpsychotycznych (neuroleptyków) jest podstawowym elementem farmakoterapii chorych na schizofrenię i ma w pierwszej kolejności przeciwdziałać objawom wytwórczym. Obecnie dysponujemy wieloma takimi lekami, wśród których są starsze, „klasyczne” leki przeciwpsychotyczne I generacji (np. haloperidol, perfenazyna, zuclopethixol) i nowe, „atypowe” leki II generacji (aripiprazol, klozapina, olanzapina, kwetiapina, risperidon , ziprazidon, sertindol, amisulpryd). Całościowa skuteczność obu grup leków jest zasadniczo porównywalna, z niewielką przewagą leków II generacji, w przypadku których wykazano ponadto wyraźnie mniejsze ryzyko wystąpienia uciążliwych działań niepożądanych. Podkreśla się również, iż leki nowej generacji w sposób istotnie skuteczniejszy wpływają na zaburzenia nastroju oraz częściowo na nasilenie zaburzeń poznawczych i objawów negatywnych. Istotną przewagę w skuteczności w porównaniu do innych leków przeciwpsychotycznych odnotowano w przypadku klozapiny, jednak ze stosowaniem tego leku wiąże się duże ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych. Klozapina jest więc zalecana jedynie w schizofrenii lekoopornej i u chorych z nasilonymi tendencjami samobójczymi. W przypadku utrzymywania się objawów depresyjnych po uzyskaniu poprawy w zakresie objawów wytwórczych, leczenie przeciwpsychotyczne można uzupełnić podając choremu leki przeciwdepresyjne. Wykazano istotne różnice w zakresie działań niepożądanych wywoływanych przez poszczególne leki przeciwpsychotyczne oraz odmienną tolerancję chorych na różne skutki uboczne. Leki atypowe w mniejszym stopniu niż klasyczne wywołują niepożądane objawy pozapiramidowe. Ostatnio coraz większą uwagę zwraca się na działania niepożądane w postaci zaburzeń metabolicznych (przyrost masy ciała, zaburzenia gospodarki lipidowej, zwiększenie poziomu glukozy we krwi ), które zwiększają ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego, chorób serca i cukrzycy. Dlatego też konieczne jest obserwowanie działań niepożądanych leków i stosowne modyfikowanie postępowania terapeutycznego. Istotny jest odpowiedni wybór leku dla danego chorego, tak aby zapewniał największą poprawę w zakresie objawów chorobowych oraz wiązał się z minimalnym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych i pojawienia się odległych zagrożeń zdrowotnych. Psychiatra powinien brać pod uwagę cele i priorytety chorego i wybrać lek obciążony jak najmniejszym prawdopodobieństwem wystąpienia działań niepożądanych, na które dana osoba jest szczególnie wrażliwa lub, których chce uniknąć. Dobierając określony lek u konkretnego pacjenta, istotne jest także jego optymalne zastosowanie – kluczowym elementem jest tutaj dobór odpowiedniej dawki leku. W przypadku pojawienia się działań niepożądanych, które są uciążliwe lub stwarzają zagrożenie, modyfikacja terapii powinna odbywać się w ramach współpracy psychiatra-pacjent. Psychoterapia Coraz większą uwagę zwraca się na stosowanie interwencji niefarmakologicznych, w szczególności terapii poznawczo-behawioralnej, która traktowana jest jako postępowanie uzupełniające w leczeniu uporczywych, opornych na leczenie omamów słuchowych i innych objawów wytwórczych. Inne formy psychoterapii to m. in. terapia wspierająca, treningi funkcjonowania poznawczego i społecznego oraz terapia rodziny. Oddziaływania psychologicznego i rehabilitacja społeczna mogą odgrywać istotną rolę w zmniejszeniu nasilenia objawów negatywnych wtórnych do depresji, utraty motywacji i niedostatecznej stymulacji środowiskowej. Psychoedukacja Edukowanie zarówno pacjentów jak i ich bliskich na temat choroby ułatwia tworzenie prawidłowych mechanizmów radzenia sobie, co sprzyja zdrowieniu i zwiększa ich poczucie nadziei. Postępowanie to polega na przekazywaniu pacjentowi i jego bliskim wiedzy na temat rozwoju, objawów i przebiegu schizofrenii oraz objawów mogących sugerować rozpoczynający się nawrót. Istotne jest te poznanie ewentualnych rozwiązań i sposobów radzenia sobie z pojawiającymi się trudnościami. Zapobieganie nawrotom Nawroty i zaostrzenia objawów psychotycznych są głównym problem w długoterminowym leczeniu chorych na schizofrenię. Czynniki sprzyjające dużej częstości nawrotów to sama natura choroby, niestosowanie się pacjentów do zaleceń, nadużywanie substancji psychoaktywnych oraz wysoki poziom wyrażanych emocji w rodzinie. Nieprzerwane leczenie przeciwpsychotyczne w znacznym stopniu zmniejsza ryzyko nawrotów – o około 50%. Atypowe leki przeciwpsychotyczne mogą cechować się większą skutecznością w zapobieganiu nawrotom. Inną formą farmakoterapii, która może zapobiegać nawrotom jest zastosowanie leków przeciwpsychotycznych w postaci preparatów o przedłużonym działaniu do wstrzyknięć (dépôt – iniekcje wykonuje się w pewnych odstępach czasu, np. co dwa tygodnie, co zapewnia stałe działanie leku). Ryzyko nawrotu mimo adekwatnego leczenia przeciwpsychotycznego wynosi ok. 20% w ciągu roku. Wykazano, że dołączenie do leczenia farmakologicznego odpowiedniej terapii psychospołecznej może doprowadzić do dalszego, dwukrotnego zmniejszenia tego odsetka. Jako skuteczne w zmniejszaniu częstości nawrotów w schizofrenii uznaje się także takie formy postępowania niefarmakologicznego jak interwencje nastawione na pomoc rodzinie chorego, psychoedukacja, terapia indywidualna, leczenie środowiskowe. Bardzo powszechnym problemem wśród chorych na schizofrenię jest jednoczesne nadużywanie substancji psychoaktywnych, co w istotny sposób zmniejsza stosowanie się pacjentów do zaleceń i przyczynia się do zwiększania częstości nawrotów. Dlatego też ważne jest skrupulatne rozpoznawanie i intensywne leczenie tego współistniejącego zaburzenia. Współwystępowanie chorób somatycznych Wśród chorych na schizofrenię odnotowuje się znacząco większe ryzyko zgonu (niezależnie od ryzyka samobójstwa) niż w populacji ogólnej, co wiąże się m. in. z większą częstością występowania i nieodpowiednim leceniem różnych innych chorób. Osoby te znacznie częściej cierpią z powodu chorób somatycznych (np. cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, choroby wątroby lub układu oddechowego). Wydaje się, że częstsze występowanie tych problemów wiąże się z naturą samej schizofrenii, z niewłaściwym trybem życia (np. palenie tytoniu, siedzący tryb życia, nieodpowiednia dieta) oraz z działaniami niepożądanymi stosowanych leków. Ważne jest, aby nie pomijać znaczenia wszelkich zaburzeń somatycznych szczególnie często występujących wśród chorych na schizofrenię (np. otyłość, zaburzenia gospodarki lipidowej, cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe, wirusowe zapalenie wątroby typu C, zakażenie ludzkim wirusem nabytego upośledzenia odporności [HIV]). Konieczne jest promowanie następujących zachowań prozdrowotnych: odpowiednie odżywianie się, aktywność fizyczna, unikanie palenia tytoniu i przyjmowania substancji psychoaktywnych. Istotne jest też wykonywanie odpowiednich badań profilaktycznych, tak aby wcześnie wychwycić wszelkie zaburzenia stanu zdrowia i odpowiednio na nie reagować. Stąd istotna jest współpraca między psychiatrą i innymi specjalistami. Ocena wyników leczenia schizofrenii i działań niepożądanych W takcie leczenia przeciwpsychotycznego należy obserwować jego wpływ na objawy choroby, ogólny stan zdrowia (np. działania niepożądane) i funkcjonowanie. Trzeba także oceniać skutki leczenia w stosunku do wyjściowego obrazu choroby i parametrów stanu zdrowia z okresu przed rozpoczęciem stosowania danego leku. W razie potrzeby należy wprowadzać odpowiednie zmiany w leczeniu (np. zmiana dawki leku czy samego leku). Konieczna jest regularna ocena stanu zdrowia, którą należy planować z uwzględnieniem potrzeb danego pacjenta oraz w zależności od stosowanej farmakoterapii i występujących działań niepożądanych. W przypadku niedostatecznej skuteczności terapii lub pojawienia się niedopuszczalnych działań niepożądanych konieczna może być zmiana leku przeciwpsychotycznego. Minimalizowanie częstości występowania stygmatyzujacych działań niepożądanych oraz zmniejszanie stopnia napiętnowania związanego z samą schizofrenią, może pomóc w rozwiązywaniu problemów dotyczących relacji interpersonalnych wynikających z choroby. Zmniejszanie obciążenia chorobą Kolejnym celem podejmowanych działań jest zmniejszenie obciążenia, jakie choroba stanowi dla pacjenta i jego najbliższych. Możliwe jest to poprzez jak największą redukcję nasilenia objawów chorobowych, pomoc w wypracowaniu adaptacyjnych strategii radzenia sobie oraz zapewnienie wsparcia w środowisku. Kwestie, o których należy pamiętać rozpatrując obciążenia związane z chorobą, a doświadczane przez rodzinę, to stres, problemy w relacjach międzyludzkich, presja finansowa (koszty leczenia, brak dochodów spowodowany utratą pracy) oraz reakcja szeroko rozumianej sieci społecznej na chorobę. Poprawa zdolności adaptacyjnych i jakości funkcjonowania Pomimo stosowania aktualnie dostępnych metod farmakoterapii, u wielu chorych na schizofrenię utrzymują się uporczywe lub resztkowe objawy, co ogranicza ich funkcjonowanie zawodowe i społeczne. Wykazano, że trening umiejętności społecznych – obejmujący określone interwencje, które mają prowadzić do poprawy funkcji poznawczych i zwiększenia kompetencji społecznej, oraz których zadaniem jest ułatwianie samodzielnego radzenia sobie – poprawia funkcjonowanie oraz jakość życia chorych na schizofrenię. Obciążenie rodzin i opiekunów Schizofrenia stanowi duże obciążenie dla rodziny sprawującej opiekę nad chorymi. Stąd istnieje potrzebę zapewniania ciągłego wsparcia dla członków rodzin osób chorych, nawet w okresie po ustąpieniu ostrych objawów choroby. Sprzyja to zaangażowaniu rodzin w opiekę nad chorymi, co wiąże się z lepszymi wynikami leczenia. Lekarz psychiatra jest kluczowym członkiem zespołu terapeutycznego, który odpowiada za zapewnienie leczenia integrującego różne podejścia i realizowanego wspólnie z innymi specjalistami. Proces terapii należy traktować jako drogę pozwalającą choremu na powrót do zdrowia i społeczeństwa oraz na prowadzenie satysfakcjonującego życia. Opracował lek. med. Paweł Brudkiewicz Wokół schizofrenii narosło wiele mitów i przekłamań, np. że schizofrenicy cierpią na rozdwojenie jaźni czy rozszczepienie osobowości. Dysocjacja osobowości polega wyłącznie na wyraźnej granicy między sferą uczuć a sferą umysłu. Schizofrenia to poważna choroba psychiczna, polegająca na upośledzeniu postrzegania lub wyrażania rzeczywistości. Najczęściej ludzie kojarzą schizofrenię jako omamy słuchowe, urojenia, dziwaczność zachowań, zaburzenia myślenia i chłód emocjonalny. Jako jednostka nozologiczna zaburzenia schizofreniczne należą do grupy psychoz. Schizofrenia powoduje poważną dysfunkcję społeczną i zawodową. spis treści 1. Przyczyny schizofrenii 2. Objawy schizofrenii Pseudohalucynacje Objawy negatywne schizofrenii Zaburzenia afektu Zaburzenia poznawcze Dezorganizacja psychiczna 3. Rodzaje schizofrenii 4. Diagnozowanie schizofrenii 5. Przebieg schizofrenii 6. Leczenie zaburzeń psychicznych rozwiń 1. Przyczyny schizofrenii Udowodniono, że u osób chorych na schizofrenię dochodzi do nadmiernego wydzielania dopaminy w jednej z części mózgu, natomiast w innym rejonie brakuje tego neuroprzekaźnika. Zbyt duże wydzielanie dopaminy zakłóca sposób, w jaki człowiek czuje i odbiera bodźce ze świata zewnętrznego. Powoduje to, że u osoby chorej na schizofrenię występują omamy słuchowe, wzrokowe. Jeżeli dopaminy jest zbyt mało, pojawia się wówczas apatia, dezorientacja, uczucie osamotnienia i zmęczenia. Zobacz film: "Fakty o zdrowiu - Olej z ryb może zapobiegać schizofrenii?" Schizofrenia łączy się z takim czynnikami ryzyka, jak: dorastanie w centrum miasta; zażywanie narkotyków – przede wszystkim konopi indyjskich czy amfetaminy; choroba psychiczna w rodzinie – jest większe ryzyko zachorowania na schizofrenię, jeżeli choroba występowała u bliskiej osoby spokrewnionej. Jednak nie stanowi to reguły; trauma – może indukować zachorowanie na schizofrenię; niektóre choroby zakaźne Warto zaznaczyć, że stale badana jest kwestia dziedziczenia schizofrenii. Odkryto geny i mutacje, które mogą przyczyniać się do zachorowania na schizofrenię. Czynnikami zwiększającymi ryzyko pojawienia się schizofrenii są także problemy z przebiegiem ciąży i porodem (przykładowo infekcje u matki podczas ciąży, komplikacje okołoporodowe prowadzące do niedotlenienia mózgu). 2. Objawy schizofrenii Do podstawowych objawów schizofrenii zalicza się izolację osoby chorej od bliskich, koncentrację wyłącznie na swoich uczuciach i emocjach, życie własnymi wyobrażeniami. Dodatkowo zachowanie chorego staje się niezrozumiałe dla otoczenia. Występują także zaburzenia asocjacji (zaburzenia myślenia i rozluźnienie procesu kojarzenia), zaburzenia afektu objawiające się zubożeniem i spłyceniem emocjonalnym oraz ambiwalencja. Do charakterystycznych objawów schizofrenii można zaliczyć też występowanie omamów i urojeń, przypisywanie otoczeniu własnych przeżyć, a także zaburzenia pamięci i koncentracji. Można również przyjąć inny podział objawów schizofrenii. W takiej sytuacji można wyróżnić objawy pozytywne, negatywne, zaburzenia afektu, zaburzenia poznawcze i dezorganizację psychiczną. Pseudohalucynacje Jako objawy pozytywne schizofrenii określane są wrażenia i zjawiska wytwarzane przez umysł pacjenta. Pojawiają się omamy wzrokowe, węchowe, smakowe i czuciowe (chory przez zmysły odbiera bodźce, które w rzeczywistości nie istnieją), a także słuchowe (osoba chora słyszy szmery i stukanie, które nie istnieją; mogą pojawić się również głosy, zmuszające chorego do wykonania określonej czynności). Dodatkowo, mogą wystąpić pseudohalucynacje, kiedy osoba chora rozmawia z głosami, które słyszy. Do objawów pozytywnych schizofrenii zaliczane są również urojenia. Chory odbiera pewne sytuacje w sposób niezgodny z rzeczywistością, a także widzi rzeczy które nie istnieją. Osoby próbujące przekonać pacjenta, że rzeczywistość wygląda inaczej niż mu się wydaje, są najczęściej traktowane jako wrogowie. Urojenia można podzielić na: prześladowcze (osoba chora odnosi wrażenie, że jest wyśmiewana i podsłuchiwana; wydaje jej się, że każdy chce ją skrzywdzić); ksobne (choremu wydaje się, że jest stale obserwowany); wpływu (znane też jako oddziaływania; pacjent ma wrażenie jakby był stale pod wpływem innych osób, bądź rzeczy); odsłonięcia (chory ma wrażenie, że inni ludzie nie znają jego myśli i przedstawiają je). Objawy negatywne schizofrenii Objawami negatywnymi schizofrenii nazywane są wrażenia i funkcje zubożające psychikę. Charakterystyczne jest powolne wycofywanie się z uczestniczenia w czynnościach zawodowych lub szkolnych. Osoba chora przestaje się interesować tym, co do tej pory dawało satysfakcję i unika przebywania z innymi osobami (pojawiają się zaburzenia w kontaktach i komunikacji międzyludzkiej). Chory ma również problem z mimiką, gestami i wyrażaniem emocji. Jako negatywne objawy schizofrenii można uznać: apatię, bierność, bezczynność, brak lub ograniczenie własnej woli, brak spontaniczności spowolnienie. Zaburzenia afektu Zaburzenia afektu są bardzo mocno powiązane z występującymi u chorego omamami i halucynacjami. Dodatkowo bardzo często można zaobserwować u pacjenta brak zadowolenia z życia, smutek i żal. Emocje te nie mają związku z rzeczywistymi sytuacjami, często są w odniesieniu do nich sprzeczne (śmiech w sytuacjach smutnych lub poważnych i odwrotnie). W zaburzeniach pojawić się może depresja popsychotyczna, objawiająca się obojętnością, smutkiem oraz utratą radości i zainteresowań. Istotne jest, że mogą pojawić się czyny lub myśli samobójcze, dlatego bardzo ważna jest obserwacja osoby chorej. Rekomendowane przez naszych ekspertów Zaburzenia poznawcze W przypadku zaburzeń poznawczych pojawiają się zaburzenia pamięci i koncentracji. Z trudem przychodzi wykonywanie codziennych czynności, a planowanie dla osoby chorej stanowi duży problem. Dodatkowo, osoba chora bardzo często zapomina co robiła (nawet poprzedniego lub tego samego dnia), a także nie pamięta co usłyszała, przeczytała lub powiedziała. Dezorganizacja psychiczna Osoba chora na schizofrenię ma duży problem ze zrozumieniem zaistniałych sytuacji, zachowań i wypowiedzi innych ludzi. U pacjenta można zauważyć brak adekwatności zachowania w odniesieniu do sytuacji, chaotyczność i dziwaczność. Ma na to wpływ proces myślenia jaki zachodzi u osoby cierpiącej na schizofrenię. 3. Rodzaje schizofrenii Ze względu na różne nasilenie objawów, a także przebieg choroby, można dokonać podziału na różne rodzaje schizofrenii. Wyróżnia się: schizofrenię paranoidalną (występuje przewaga omamów i urojeń); schizofrenię prostą (następuje powolne nasilanie się objawów negatywnych, powodując załamanie); schizofrenię hebefreniczną (mowa osoby chorej jest niezrozumiała, zachowanie jest nieprzewidywalne, chaotyczne i dziecinne); schizofrenię rezydualną (objawy występują przewlekle, mają stabilny charakter; przeważają objawy negatywne); schizofrenię katatoniczną (występują stany osłupienia i pobudzenia, chory najczęściej milczy, zastyga bez ruchu i unika kontaktu z innymi; osłupienie może się nagle przekształcić w pobudzenie, przy którym można zaobserwować bezcelowe i chaotyczne gesty); schizofrenię niezróżnicowaną (nie występuje dominacja pewnej grupy objawów, w przypadku tego rodzaju choroby występuje problem ze zdiagnozowaniem wyżej opisanych postaci schizofrenii). 4. Diagnozowanie schizofrenii Diagnozowanie schizofrenii polega na przeprowadzeniu dokładnego badania psychiatrycznego oraz obserwacji klinicznej i obserwacji objawów. Dodatkowo stosuje się kwestionariusze oceny występowania i stopnia nasilenia symptomów. Nie istnieją badania laboratoryjne ani obrazowe, które mogłyby potwierdzić diagnozę. Badania wykonuje się w celu wykluczenia innych przyczyn zachowania chorego (przykładowo nadużywanie narkotyków lub leków). Podobne objawy mogą wystąpić przy różnego rodzaju chorobach i w różnych stanach, dlatego przed zdiagnozowaniem schizofrenii należy wykluczyć między innymi: nowotwór środkowego układu nerwowego; stwardnienie rozsiane; zaburzenie borderline); zaburzenia afektywne dwubiegunowe; zaburzenia schizoafektywne; choroby metaboliczne; kiłę ośrodkowego układu nerwowego; otępienie; stan po zażyciu substancji psychoaktywnych. 5. Przebieg schizofrenii Schizofrenia może rozpocząć się nagle, a jej obraz nie pozostawia wątpliwości, że mamy do czynienia z chorobą psychiczną. Schizofrenia może mieć jednak charakter skryty i rozwijać się miesiącami, aż do czasu, kiedy ukaże się w pełnym wymiarze. U każdego człowieka schizofrenia przebiega inaczej. Jednak da się wyodrębnić trzy fazy, wspólne dla wszystkich: faza I – faza zwiastunowa schizofrenii; objawia się zmianami nastroju i zachowania. Jeżeli człowiek odwraca się od społeczeństwa, traci kontakt ze znajomymi, nie wypełnia swojej roli społecznej, przestaje dbać o siebie oraz traci zainteresowania - oznacza to, że może to być początek schizofrenii. Jeżeli rozpozna się ją na tym etapie, możliwe jest wyleczenie bez wystąpienia nawrotów choroby; faza II – faza ostra lub nawrotów objawów schizofrenii. W tej fazie występują urojenia, halucynacje, zmienione myślenie. Nie da się nie zauważyć tych objawów, ponieważ prowadzą one do kryzysu psychicznego. Osoby chore na schizofrenię z objawami psychotycznymi zazwyczaj trafiają do szpitala, gdzie poddawane są terapii; faza III – faza stabilizacji w schizofrenii pojawia się po leczeniu. Chory zaczyna wracać do normalnego stanu, a objawy schizofrenii zaczynają stopniowo ustępować. Jest to faza bardzo często wieloletnia z nawrotami choroby. Wyróżnia się kilka grup osób chorych na schizofrenię: osoby, które mają dłuższy okres remisji – czasu wolnego od objawów schizofrenii. Do tej grupy należy co drugi chory. Faza ta jest przerywana nawrotami choroby. Jak silne i jak częste one będą, zależy od jakości opieki nad chorym na schizofrenię; osoby, które całkowicie wyzdrowiały – takich osób jest bardzo mało. Tylko jednej osobie na cztery udaje się wyjść ze schizofrenii; osoby, które mają ciągłe problemy z objawami schizofrenii – takich osób jest około 10%. U chorych wyzdrowienie jest niemożliwe, a leczenie może jedynie ułatwić w miarę normalne funkcjonowanie chorego w społeczeństwie. 6. Leczenie zaburzeń psychicznych Schizofrenia leczona jest przez całe życie. W przypadku ostrych napadów choroby leczenie musi być prowadzone w szpitalu psychiatrycznym, najczęściej jednak stosuje się leczenie ambulatoryjne. Bardzo ważna jest współpraca pomiędzy lekarzem a pacjentem. W leczeniu schizofrenii stosowane są również: farmakoterapia (stosuje się głównie leki przeciwpsychotyczne, które oddziałują przede wszystkim na pozytywne objawy schizofrenii, dlatego konieczne jest stosowanie również innych form leczenia); psychoterapia]( (w leczeniu schizofrenii wykorzystuje się najczęściej psychoterapię poznawczo-behawioralną, wspierającą, a także treningi funkcjonowania poznawczego; w przypadku młodych osób stosuje się też terapię rodzinną); terapia zajęciowa (osoba chora uczy się radzenia sobie ze schizofrenią i jej skutkami; dostaje wsparcie nie tylko od najbliższych, ale również od innych osób i organizacji ze społeczeństwa); psychoedukacja (może być skierowana do osoby chorej, a także jej rodziny; głównym założeniem jest poszerzanie wiedzy na temat choroby, jej objawów i przebiegu, a także metod walki ze skutkami schizofrenii); elektrowstrząsy (stosowane w przypadkach wyjątkowo ciężkiego przebiegu choroby). Schizofrenia ma bardzo duży wpływ na życie osoby chorej, dlatego bardzo ważne jest możliwie najwcześniejsze wdrożenie odpowiedniego leczenia. Warto zaznaczyć, że razem z rozwojem choroby, codzienne funkcjonowanie staje się coraz trudniejsze, a w skrajnych przypadkach schizofrenia może doprowadzić nawet do samobójstwa osoby chorej. Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza. polecamy Schizofrenia (psychoza schizofreniczna) występuje u około 1% populacji. Jest to choroba przewlekła, do niedawna tajemnicza i skazująca chorych na izolację, a obecnie coraz lepiej poznana i intensywnie badana. Choć nadal wiele o niej nie wiemy, jednak metody terapii są coraz skuteczniejsze. Ryzyko zachorowania nie zależy od płci, a większość zachorowań zaczyna się przed 30 rokiem życia (średnio – u mężczyzn nieco wcześniej niż u kobiet). Schizofrenia może mieć różny obraz, ale to co jest względnie stałe, to zmienione chorobowo i nieadekwatne postrzeganie, odbieranie, przeżywanie oraz ocena siebie i otaczającej rzeczywistości. Wyróżniamy kilka postaci schizofrenii: paranoidalna (dominują urojenia i omamy), hebefrenicza (zdezorganizowana – myślenie, afekt i zachowania są dziwaczne, nieprzewidywalne i chaotyczne), katatoniczna (przeważają stany tzw. osłupienia lub pobudzenia katatonicznego – pacjent traci kontakt z otoczeniem, milczy i pozostaje w skrajnym bezruchu. Taki stan może nagle przechodzić w bardzo silne pobudzenie psychoruchowe), prosta (nie występują objawy wytwórcze, zaczyna się ona powoli, stopniowo narastającymi objawami negatywnymi z późniejszym załamaniem linii życiowej), rezydualna (dominują przewlekłe objawy o w miarę stabilnym i niewielkim nasileniu utrzymujące się przez dłuższy czas), niezróżnicowana (brak przewagi którejś z grup objawów. Schizofrenia może rozpocząć się w sposób nagły i ostry (w ciągu kilku dni) lub stopniowy (w ciągu kilku miesięcy a nawet lat). W tym pierwszym przypadku dominują niezwykłe przeżycia wewnętrzne, często prowadzące do dziwacznych i niejednokrotnie gwałtownych zachowań. Mimo przykrości tych przeżyć i psychicznego cierpienia pacjenta, często jest on przeświadczony o ich „prawdziwości”, przez co może nie mieć potrzeby szukania pomocy lekarskiej. Niektóre objawy schizofrenii mogą wręcz prowadzić do unikania kontaktu z psychiatrą. Schizofrenia zaczynająca się stopniowo cechuje się głównie narastającym wycofaniem, podejrzliwością, zanikającą spontanicznością i nieadekwatnością zachowań oraz pogorszeniem funkcji intelektualnych. Ekspresja emocji staje się coraz słabsza i mniej adekwatna do okoliczności. Osoba taka unika kontaktu z innymi, staje się nieufna i ogranicza swoją aktywność. Czasem zaprzestając wychodzenia z domu. Dochodzi do narastającej utraty zainteresowań światem zewnętrznym i do koncentracji na wewnętrznych, chorobowych przeżyciach. Mogą się pojawić dziwaczne zachowania i wypowiedzi. Bliskim czasami trudno jest dostrzec te zmiany i uznać je za chorobowe. U części chorych dochodzi do wyraźniejszego „załamania linii życiowej”. Na przykład pod postacią nasilonych trudności w szkole, na uczelni lub w pracy. Pogorszeniu ulega funkcjonowanie społeczne i/lub emocjonalne. Przyczyny schizofrenii Wprawdzie przyczyny schizofrenii są nie w pełni poznane, ale obecnie zaburzenie to określane jest jako „choroba mózgu”. Wynika to z coraz lepszego zrozumienia czynników biologicznych (w tym genetycznych) prowadzących do powstania schizofrenii, a polegających na zaburzeniach funkcjonowania neuronów i neuroprzekaźników w mózgu. Wystąpienie i obraz tej choroby zależy też od czynników psychologicznych, społecznych i środowiskowych. Wpływy genetyczne powodują, że ryzyko zachorowania jest większe w rodzinach, w których krewni (np. rodzice, rodzeństwo, dzieci) chorują na schizofrenię. W przypadku występowanie schizofrenii u obojga rodziców ryzyko zachorowania dziecka wynosi ok. 45%. W przypadku schizofrenii występującej tylko u jednego z rodziców ryzyko to wynosi 6%. Obecność skłonności genetycznej nie musi oznaczać, że schizofrenia się u danej osoby rozwinie, gdyż jak ważny jest też wpływ innych wymienionych wyżej czynników. Objawy schizofrenii Można je podzielić na następujące grupy: 1) objawy pozytywne, 2) objawy negatywne, 3) zaburzenia poznawcze, 4) zaburzenia afektu, 5) objawy dezorganizacji psychicznej. Objawy pozytywne (wytwórcze) to przede wszystkim urojenia i omamy. Urojenia to fałszywe sądy i przekonania pacjenta o istnieniu zjawisk lub rzeczy, dzianiu się wydarzeń, które nie istnieją w rzeczywistości lub istnieją, ale są przez pacjenta skrajnie fałszywie interpretowane. Pacjent jest przekonany o prawdziwości swoich myśli i przeżyć i nie da się go przekonać, że jest inaczej. Przeżycia te często mają niezwykły i dziwacznych charakter, a pacjent mocno wierzy w to co myśli. Urojenia ksobne to przekonania, że jest się obserwowanym lub, że jest się tematem rozmów (np. w trakcie audycji telewizyjnych lub radiowych). Urojenia prześladowcze obejmują przekonanie, że jest się śledzonym, podsłuchiwanym, często z poczuciem grożącej krzywdy. W przypadku urojeń odsłonięcia i oddziaływania pacjent jest przekonany, że na jego myśli wpływają inni ludzie lub rzeczy, przy czym ten wpływ ma charakter niezwykły; mogą pojawić się przekonania o nasyłaniu myśli innych osób, zabieraniu własnych myśli przez jakąś siłę z zewnątrz, a własne myśli stają się „odsłonięte” i znane innym. Omamy (halucynacje) to zaburzenie spostrzegania w zakresie wzroku, słuchu, smaku, węchu, dotyku. U chorego występują „realistyczne” doznania zmysłowe pomimo, że w otoczeniu nie ma bodźca, który mógłby je wywołać. Omamy słuchowe polegają na tym, że pacjent słyszy różnego rodzaju głosy i dźwięki, które w rzeczywistości nie istnieją. Mogą to być głosy jednej lub kilku osób, mogą być niewyraźne lub tworzyć słowa, zdania, dialogi. Głosy te mogą „komentować” to co pacjent robi lub nakazywać mu wykonywanie różnych czynności. Szczególnie niebezpieczne są głosy nakazujące samobójstwo – mogą one popchnąć chorego do podjęcia takiej próby. Halucynacje wzrokowe powodują, że pacjent „widzi” różne przedmioty, osoby lub postaci, które w rzeczywistości nie istnieją. Omamy mogą dodatkowo być interpretowane urojeniowo przez chorego, wzmacniając przez to system jego psychotycznych przekonań. Tym psychotycznym przekonaniom często towarzysz lęk, z poczuciem zagrożenia zdrowia i życia. Głosy mogą być też „słyszane” wewnątrz głowy chorego lub mogą się wydobywać z innych części ciała. Objawy negatywne to stopniowe wycofywanie się z dotychczasowej aktywności i relacji z ludźmi, aż do całkowitej utraty zainteresowań i wycofania społecznego. Zdarza się, że chorzy na schizofrenię unikają innych, nie chcą wychodzić z domu i stają się zobojętniali uczuciowo. Ich mimika i gesty może ulec ograniczeniu, co utrudnia komunikację. Inne objawy z tej grupy to: abulia (tj. „bezczynność” wynikająca z niezdolności do planowania i podejmowania celowych działań), anhedonia (zmniejszona zdolność lub brak zdolności do odczuwania przyjemności), brak spontaniczności, bierność, apatia, zubożenie wypowiedzi, upośledzenie woli, spowolnienie ruchowe, brak lub spadek dbałości o siebie. Narastające objawy negatywne mogą zaburzać lub wręcz uniemożliwiać realizację dotychczasowych planów i celów życiowych. Zaburzenia poznawcze występujące w schizofrenii to m. in. pogorszenie koncentracji i uwagi oraz upośledzenie pamięci i inteligencji. Pacjent nie może się skupić na tym co robi, ma trudności z zaplanowaniem i organizacją dnia, odczuwa pogorszenie inteligencji i sprawności myślenia. Zaburzenia afektu (nastroju) to m. in. smutek, żal, zmniejszenie radości życia, depresja. Czasami uczucia te są dziwaczne i niezgodne z okolicznościami, wręcz sprzeczne (np. pacjent może śmiać się w sytuacjach, które zwykle wzbudzają odwrotne reakcje). Po ustąpieniu ostrych objawów schizofrenii może też rozwinąć się depresja popsychotyczna (czy poschizofreniczna), a w obrazie klinicznym dominują wówczas: smutek, zobojętnienie, zmniejszenie radości życia, aktywności życiowej oraz zainteresowań. Jest to stan, w którym istnieje szczególnie duże zagrożenie samobójstwem. Objawy dezorganizacji psychicznej to na przykład zaburzenia myślenia i/lub zachowania pacjenta – stają się one niezrozumiałe i dziwaczne. Schizofrenia wiąże się ze zwiększonym ryzykiem samobójstwa, które w tej grupie chorych sięga 10%, a występowanie myśli lub tendencji samobójczych jest bezwzględnym wskazaniem do konsultacji u psychiatry. Rozpoznanie schizofrenii Psychiatra rozpoznaje schizofrenię poprzez osobiste badanie pacjenta, co polega głównie na rozmowie i obserwacji. Ważne mogą być też dane uzyskane od rodziny i innych bliskich chorego. Wprawdzie badania laboratoryjne i obrazowe nie są w stanie potwierdzić obecności schizofrenii, jednak ich wykonanie jest konieczne w celu oceny stanu ogólnego pacjenta i wykluczenia innych chorób. Psychiatra bada również pacjenta pod kątem współwystępowania innych zaburzeń, uzależnień i nadużywanie substancji psychoaktywnych (w tym alkoholu). Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, którą coraz lepiej rozumiemy i dysponujemy coraz skuteczniejszymi metodami terapii. Celem leczenia, opartego głównie na lekach przeciwpsychotycznych jest uzyskanie remisji, optymalnie z powrotem pacjenta do normalnego życia. Terapia schizofrenii powinna być kompleksowa i systematyczna, ważne jest regularne przyjmowanie leków w porozumieniu z psychiatrą. Wiedza pacjenta i jego bliskich na temat choroby ułatwia współpracę i zwiększa szansę na prawidłowe i regularne leczenie. Aspekty farmakoterapii schizofrenii opisano w artykułach: Schizofrenia – jak leczyć skuteczniej i Leczenie schizofrenii – co pacjent powinien wiedzieć o farmakoterapii? Opracował zespół lekarzy Centrum Dobrej Terapii

rysunki chorych na schizofrenię